4499c83cd9c641592474a34123e054b2

เราควร “เห็นใจ” คนฉวยโอกาสหรือไม่?

สถานการณ์ภัยพิบัติจากเหตุการณ์น้ำท่วมทำให้มีผู้สูญเสียเป็นจำนวนมาก ในด้านดีก็ทำให้เห็นความสามัคคีของคนไทยด้วยกันในยามเกิดวิกฤต แต่ก็ไม่วายที่จะมีคนไม่ดีที่คอยฉกฉวยโอกาส แล้วเราควรเห็นใจคนเหล่านี้หรือไม่ในเวลาสถานการณ์ที่ยากลำบากเช่นนี้

……….


ถานการณ์ภัยพิบัติครั้งใหญ่จากเหตุการณ์น้ำท่วมในช่วงที่ผ่านมา กินเวลานานหลายวัน และมีจำนวนผู้เสียจำนวนมาก ขอไว้อาลัยแด่ทุกท่าน แต่ในด้านดีก็ทำให้ได้เห็นถึงความสามัคคีของคนไทยด้วยกันในยามเกิดวิกฤต ไม่แบ่งแยกพรรคการเมือง ไม่แบ่งแยกสี ไม่แบ่งแยกคนกรุง-คนชนบท และไม่แบ่งแยกภาค

อย่างไรก็ตาม ไม่วายที่จะมีคนไม่ดีที่คอยฉกฉวยโอกาส ทั้งขโมยของจากบ้านที่ประสบน้ำท่วม ขโมยรถยนต์ที่นำไปจอดในที่สูง แย่งชิงอาหาร ขึ้นราคาสินค้าหรือค่าขนส่ง หรือแม้แต่ปลอมแปลงเลขบัญชีเพื่อฉ้อฉลเงินบริจาค

เราทุกคนต่างรู้ดีว่า “สิ่งที่เหมือนจะเป็นไปไม่ได้จะเป็นไปได้เสมอด้วยความร่วมแรงร่วมใจ” นั่นคือสาเหตุที่ว่าทำไมความร่วมแรงร่วมใจจึงเป็นสิ่งที่สังคมควรสนับสนุน

……….

ลองพิจารณาจากทฤษฎี “เกมล่ากวาง” (Stag Hunt Game)

มีนายพราน 2 คน เข้าป่าเพื่อล่าสัตว์ ถ้าเขาร่วมมือกันเพื่อล่ากวาง [ต้องช่วยกัน ไม่อย่างนั้น กวางจะวิ่งหนีไป] เขาได้กวาง แบ่งกันคนละครึ่ง และกินไปได้คนละ 3 วัน เพราะกวางตัวใหญ่ ผลได้ของนายพรานทั้งสองคนคือ (3,3) [ช่องบนซ้าย] ขณะที่ถ้าต่างคนต่างล่า เขาจะได้เพียงกระต่ายกันคนละตัวกลับบ้าน และกินไปได้แค่ 1 วัน เพราะกระต่ายตัวเล็ก ผลได้ของนายพรานทั้งสองคนคือ (1,1) [ช่องล่างขวา] แต่ถ้าคนหนึ่งพยายามล่ากวาง อีกคนหนึ่งล่ากระต่าย คนที่ล่ากวางจะไม่ได้อะไรเลย แต่คนที่ล่ากระต่ายก็จะได้กระต่ายทั้งสองตัว ผลได้ของนายพรานจึงเป็น (0,2) หรือ (2,0) [ช่องที่เหลือ] ขึ้นอยู่กับว่าใครล่าอะไร



Stag Hunt Game
นายพราน 2
ล่ากวาง
(ร่วมแรงร่วมใจ)
ล่ากระต่าย
(ต่างคนต่างล่า)
นายพราน 1ล่ากวาง
(ร่วมแรงร่วมใจ)
(3,3)(0,2)
ล่ากระต่าย
(ต่างคนต่างล่า)
(2,0)(1,1)

แน่นอนว่า ดุลยภาพของเกมนี้มี 2 ที่ ที่แรกคือ ถ้าคนทั้งสองร่วมมือกัน เขาจะได้กวางไปกิน คนละ 3 วัน และจะไม่มีใครที่หยุดความร่วมมือ เพราะผลได้หากเขาไม่ร่วมมือนั้นคือกระต่ายที่กินได้เพียง 2 วัน ขณะที่หากทั้งสองคนไม่ร่วมมือกัน ดุลยภาพจะอยู่อีกที่หนึ่งคือต่างคนต่างล่ากระต่าย และจะไม่มีใครเปลี่ยนใจไปล่ากวาง เพราะจะไม่มีอะไรกิน และอีกคนจะได้กระต่ายไปทั้งสองตัว

วิกฤตน้ำท่วมที่เกิดขึ้นในประเทศไทย ได้ส่งผลให้สถานการณ์ของประเทศไทยที่เคยเป็นดุลยภาพของ (กระต่าย,กระต่าย) กลายมาเป็น (กวาง,กวาง) ทันที เพราะทุกคนร่วมแรงร่วมใจที่จะฝ่าวิกฤตไปให้ได้ ซึ่งเป็นเรื่องดี

……….

แต่ที่จริงแล้ว หากผลลัพธ์ของเกมมีการเล่นนอกข้อตกลงขึ้น หมายความว่า นายพรานคนใดคนหนึ่งเกิดรับปากว่าจะไปล่ากวางด้วย แต่ก็ไม่ยอมไป ซ้ำร้าย วันที่นัดกันไปล่ากวาง เขาแอบไปล่ากระต่ายก่อน [เพราะกระต่ายล่าง่ายกว่า] แล้วเอาเวลาที่เหลือไปขโมยของที่บ้านนายพรานคนนั้นอีก

ผลก็คือ หากเขาร่วมมือกันล่ากวาง หรือแยกกันล่ากระต่าย ผลได้จะไม่เปลี่ยนไป แต่ผลได้ของการเล่นนอกกติกานั้น จะทำให้ทั้งสองคนไม่ได้ไปล่ากวางร่วมกัน นายพรานคนหนึ่งจะไม่มีอะไรกิน แต่นายพรานอีกคนหนึ่งจะได้กระต่ายไปกิน 2 วัน และขโมยอาหารที่อีกคนเก็บไว้ (สมมติว่ากินไปได้อีก 2 วัน) ในกรณีนี้ ผลได้จะกลายเป็น (0,4) หรือ (4,0) แล้วแต่ว่าใครเป็นคนฉวยโอกาส



Prisoner’s Dilemma-Liked Game
นายพราน 2
ล่ากวาง
(ร่วมแรงร่วมใจ)
ล่ากระต่าย
(ต่างคนต่างล่า)
นายพราน 1ล่ากวาง
(ร่วมแรงร่วมใจ)
(3,3)(0,4)
ล่ากระต่าย
(ต่างคนต่างล่า)
(4,0)(1,1)

……….

ดุลยภาพกรณีเช่นนี้จะเปลี่ยนจากความร่วมมือกัน กลายเป็นคนที่ฉวยโอกาสมีอาหารกินถึง 4 วัน ซึ่งมากกว่าทุกกรณี และมากกว่าคนที่ร่วมแรงร่วมใจ ดังนั้น ต่อไปนี้ นายพรานทั้งสองคนจะไม่มีทางร่วมมือกันได้ เพราะแต่ละคนย่อมต้องการจะโกงเสมอเมื่อมีโอกาส [อันที่จริงแล้ว ลักษณะของเกมแบบนี้คือ เกมนักโทษ (Prisoner's Dilemma)]

หากเราเพิกเฉยกับสิ่งที่เกิดขึ้น หรือเห็นอกเห็นใจผู้ที่ฉกฉวยโอกาส ผลได้เช่นกรณีของเกมที่สองจะเปลี่ยนแปลงสังคมใน 2 เรื่องใหญ่ๆ หนึ่งคือกลายเป็นว่าคนฉวยโอกาสได้ประโยชน์ (หรือคนที่ร่วมแรงร่วมใจเสียประโยชน์) และสองเท่ากับว่าเมื่อเกิดภัยพิบัติอีก จะยิ่งจูงใจให้มีคนฉวยโอกาสมากขึ้นไปเรื่อยๆ

ทำอย่างไรจึงไม่ให้เกิดเหตุการณ์เช่นนี้ คำตอบก็คือต้องลดผลได้ที่เขาได้รับจากการฉวยโอกาสลงมา จนกระทั่งติดลบ แค่ริบสิ่งที่เขาฉกฉวยไปคงไม่พอ แต่ต้องลงโทษขั้นรุนแรง(มากพอ) เช่น ติดคุก หรือปรับหลายเท่า ไม่เช่นนั้นแล้ว สังคมจะตกอยู่ในสภาวะของเกมนักโทษ และไม่มีวันดีขึ้นได้






featured image from godgossip.org

  • http://gravatar.com/birdmmm เบิร์ด

    นี่ คือ ความสำคัญของตำรวจ เพราะ สังคมมีคนจำนวนมากอยู่รวมกัน ชาวบ้านจะจับกุมชาวบ้านเอง ย่อมไม่ถนัด ตำรวจที่สามารถจับกุมคนร้ายที่มาขโมยของ พ่อค้าโก่งราคาฯลฯ ย่อมทำให้ ไม่มีใครเลือกจะฉวยโอกาส